Door Joost Spithoven en Jan Willem Zeelenberg
Andere focus op organiseren samenleving
Naar aanleiding van het nieuwe Regeerakkoord is er al heel wat te doen geweest over de grote van gemeenten. De discussie gaat steeds over de schaal (bestuurskracht) en de kosten. Daarmee wordt voorbijgegaan aan waar het volgens ons over hoort te gaat. De zelforganisatie van de samenleving en de toegevoegde waarde van gemeenten.
Het veld overziend
Naar onze mening vormen de menselijke maat en de zelforganisatie van mensen de ‘harde’ uitgangspunten voor het gemeentelijk functioneren. De vergelijking met zwermen vogels gaat dan goed op. Zwermen vogels vormen namelijk ook sociale netwerken, met een enorm vermogen tot zelforganisatie. Eigenbelang en groepsbelang komen daarbij samen. Dicht bij elkaar vliegen voor een optimale beschutting en ver genoeg van elkaar vliegen om niet met de vleugels in elkaar te komen. Op deze wijze bestaan er binnen straten en buurten al zelforganiserende zwermen van mensen. Oftewel netwerken.
Beschaving en groei
Het is belangrijk dat een samenleving groei mogelijk maakt. Zeker als dit gepaard gaat met toegang creëren en mensen de gelegenheid bieden doordachte keuzes te maken. Dat is heel iets anders dan een overall-normerende overheid, die met een wortel of een stok min of meer oplegt wat goed. De overheid is geen instituut voor innovatie. Dus horen gemeenten neutraal te acteren en zich weg te houden bij morele onderwerpen. Het gelijkheidsdenken en maakbaarheidsdenken zijn met elkaar in de knoop geraakt. De ‘Samenleving versie 3.0’ vormt de aanleiding om deze knoop te ontwarren. De omslag van een ‘ordening voor mensen’ naar een ‘ordening door mensen’.
Samenleving 3.0
Gebaseerd op het denken van ‘Society 3.0’ komt de vraag op hoe gemeentelijke overheden zich gaan (her)organiseren. In het 1.0 tijdperk dragen instituten hun boodschap via traditionele media uit naar hun doelgroep; de macht ligt bij de instituten. In het 2.0-tijdperk gaan individuen hun eigen boodschap delen met hun omgeving; de invloed van het individu neemt toe. In het 3.0-tijdperk verdwijnt de hiërarchische verhouding tussen instituten en individuen; er wordt nog alleen maar samengewerkt in netwerken. Sociale media zorgen voor slimme netwerken.
Signaleren en faciliteren netwerken
Deze ’nieuwe ordening’ Society 3.0’ is in de praktijk verder dan gemeentelijke organisaties vaak overzien. Vandaar dat wij gemeenten van harte oproepen om die andere bril op te zetten, gericht op de menselijke maat en zelforganisatie in netwerken. Met als nieuwe taken:
- Kennis opdoen over de ‘zwermen vogels’: de verschillende netwerken van inwoners;
- Wegnemen van onnodige obstakels om het ‘vliegen en landen’ mogelijk te maken;
- Netwerken waar nodig ondersteunen met kennis van professionals;
- Signalen blijven opvangen over de vitaliteit van de netwerken.
Daar ligt de echte uitdaging voor gemeenten.
21 november 2012
Joost Spithoven en Jan Willem Zeelenberg zijn beiden als externe organisatieadviseurs werkzaam bij overheden. Daarnaast bekleden zij nevenfuncties in het maatschappelijk middenveld.